‘Vaccinatieplicht moet als optie op tafel komen indien volksgezondheid verder in gevaar komt’, ‘De geschiedenis leert: zet de vaccinatieplicht door’, ‘Vaccinatiedwang kan averechts uitpakken’ en ‘Vaccinatieplicht: waarom, helpt het en kan het zomaar?’.[1]
Deze recente krantenkoppen laten zien dat de discussie over een vaccinatieplicht voor kinderen wederom is opgelaaid. Dit naar aanleiding van de aankondiging van de VVD dat zij werkt aan een wetsvoorstel dat het mogelijk zou maken om kinderen die niet deelnemen aan het Rijksvaccinatieprogramma (hierna: ‘ongevaccineerde kinderen’) te weigeren op de kinderopvang wanneer de vaccinatiegraad te laag zou zijn. Het Rijksvaccinatieprogramma beschermt tegen 13 ernstige infectieziekten, waaronder kinkhoest, tetanus, polio, de bof, mazelen en rodehond. Het voorstel van de VVD heeft tot doel om de dalende vaccinatiegraad tegen te gaan. Als de vaccinatiegraad daalt, steken infectieziekten waarvoor vaccins bestaan snel de kop op. Dit is reeds zichtbaar in Nederland, waar het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vorige week 7.200 besmettingen met kinkhoest meldde, het grootste aantal in tien jaar tijd. In de afgelopen periode zijn er vier baby’s overleden aan kinkhoest, wat het hoogste aantal is sinds 1963. Daarnaast zijn er dit jaar twee volwassenen overleden aan kinkhoest. Volgens experts is de oorzaak hiervan voornamelijk gelegen in de dalende vaccinatiegraad. Ook het aantal mensen dat besmet raakt met het mazelenvirus neemt toe. Landelijk bereiden ziekenhuizen zich voor op een mazelenuitbraak.

Ook in andere Europese landen neemt het aantal besmettingen van verschillende infectieziekten aanzienlijk toe. Verscheidene Europese landen, waaronder Frankrijk, Italië, Letland, Kroatië en Polen, kennen reeds een verplicht vaccinatieprogramma voor kinderen. Hoewel de specifieke inentingen die vereist zijn en de consequenties van niet-naleving variëren van land tot land, achten meerdere Europese landen een vaccinatieplicht voor kinderen tegen bepaalde infectieziekten dus toegestaan. Nu rijst de vraag of een vaccinatieverplichting voor Nederlandse kinderen een mogelijkheid is, en of het daarbij toegestaan zou zijn om ongevaccineerde kinderen de toegang tot kinderopvang te ontzeggen.

In een eerder nieuwsartikel van ons kantoor is aan bod gekomen dat het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: ‘Hof’) in een uitspraak van 8 april 2021 () heeft bepaald dat een verplicht vaccinatieprogramma tegen bepaalde infectieziekten in beginsel niet in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna: ‘EVRM’), meer specifiek artikel 8 EVRM (‘het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer’), en dus dat de verdragsstaten een verplicht vaccinatieprogramma mogen invoeren. Vaccinaties mogen niet dwingend worden opgelegd, in die zin dat zij niet tegen de wil van mensen mogen worden toegediend, maar het niet nemen van een vaccin mag mogelijkerwijs wel verregaande gevolgen hebben voor de personen in kwestie. Volgens het Hof was het aan de nationale wetgever om te bepalen welke consequenties dit dan zouden kunnen zijn.

Voor de vragen of een verplicht vaccinatieprogramma voor kinderen in Nederland (en de overige verdragsstaten) ingevoerd zou mogen worden, en of het daarbij toegestaan is om ongevaccineerde kinderen te weigeren op de kinderopvang, is deze uitspraak absoluut relevant. Het geschil in deze zaak betrof namelijk kortgezegd de volgende feiten. Tsjechische ouders klaagden bij het Hof over nationale wetgeving waarin opgenomen was dat kinderen onder de leeftijd van 15 jaar verplicht werden om zich te laten vaccineren tegen negen infectieziekten. Indien de ouders hier niet aan voldeden, werden hun kinderen uitgesloten van kinderdagverblijven (voor kinderen tot 3 jaar) en bepaalde voorschoolse voorzieningen (dat wil zeggen faciliteiten waar kinderen tot en met 6 jaar ontvangen worden) en kregen de ouders een boete opgelegd. Het Hof oordeelde dat Tsjechië mocht overgaan tot het invoeren van een verplicht vaccinatieprogramma en dat de genomen maatregelen niet in strijd waren met het EVRM, en benadrukte zelfs meermaals dat early childhood veelal het optimale moment is voor vaccinatie tegen infectieziekten.

Gelet op het voorgaande is een vaccinatieplicht (alhoewel deze dus niet dwingend mag worden opgelegd, in die zin dat vaccinaties niet tegen de wil van mensen mogen worden toegediend) voor kinderen in Nederland (en Europa) zeker niet ondenkbaar, althans wat betreft het Hof.

Ook Nederlandse (nationale) wet- en regelgeving, zoals de Grondwet en de Algemene wet gelijke behandeling (Awgb), lijkt in principe geen belemmering te vormen voor een wettelijke vaccinatieplicht en het weigeren van ongevaccineerde kinderen op kinderopvangfaciliteiten. Op het moment van schrijven lijkt het echter niet heel waarschijnlijk dat de Nederlandse wetgever een dergelijk beleid zal invoeren. Zowel een meerderheid van de Tweede Kamer als het demissionaire kabinet zien een verplicht vaccinatieprogramma niet zitten. Dat wil niet zeggen dat de vaccinatieplicht daarmee sowieso volledig van tafel is. Bij de VVD is de overtuiging van de noodzaak van een vaccinatieplicht blijven bestaan en door de partij wordt er nog steeds actief gewerkt aan een wetsvoorstel in die richting.

Dit artikel is geschreven door Noa van Eijs. Heeft u naar aanleiding van dit artikel nog vragen, dan kunt u contact opnemen via n.vaneijs@paulussen.nl of 043 – 321 66 40. Afspraken zijn zowel op locatie als op onze vestigingen in Maastricht en Heerlen mogelijk.

[1] ‘Vaccinatieplicht moet als optie op tafel komen indien volksgezondheid verder in gevaar komt’, De Telegraaf 16 maart 2024; A. Kort, ‘De geschiedenis leert: zet de vaccinatieplicht door’, Trouw 22 maart 2024; R. Simons, J. Legemaate & C. Ploem, ‘Vaccinatiedwang kan averechts uitpakken’. Trouw 25 maart 2024; L. van Sadelhoff, ‘Vaccinatieplicht: waarom, helpt het en kan het zomaar?’, rtl.nl 22 maart 2024.

Nieuws Overzicht