Onlangs publiceerden wij een artikel over een arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie over de vraag of de voorwaarden toelaatbaar zijn, waaraan in Nederland moet worden voldaan, om te kunnen deelnemen aan een procedure bij de bestuursrechter in milieuaangelegenheden zoals bedoeld in het Verdrag van Aarhus. Wij indiceerden dat de Nederlandse bestuursrechter het arrest nog moe(s)t interpreteren en toepassen.

Inmiddels zijn twee richtinggevende uitspraken gedaan waarin de Nederlandse bestuursrechter de door het Hof uitgezette lijn toepast. Beide uitspraken leiden tot een nieuwe regeling van de toegang tot de bestuursrechter.

De eerste uitspraak dateert van 14 april 2021 (ECLI:NL:RVS:2021:786). In deze uitspraak heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State de toegang tot de bestuursrechter in omgevingsrechtelijke zaken verruimd. De Afdeling oordeelt dat het recht van belanghebbenden om beroep in te stellen in milieuaangelegenheden niet afhankelijk mag zijn van deelname aan de inspraakmogelijkheid (lees: de indiening van zienswijzen) die de uniforme openbare voorbereidingsprocedure biedt. Of een besluit kan worden gekwalificeerd als milieuaangelegenheid in de zin van het Verdrag van Aarhus, is volgens de Afdeling niet altijd makkelijk op voorhand te zeggen. Hiervoor is telkens weer een gedetailleerde beoordeling nodig of zelfs het stellen van (prejudiciële) vragen aan het Hof. Daarenboven zijn er besluiten, zoals de vaststelling van ruimtelijke plannen, waarvan bepaalde onderdelen wel en bepaalde onderdelen niet onder het begrip milieuaangelegenheid in de zin van het Verdrag van Aarhus vallen. Dit zal in de praktijk leiden tot een zeer gecompliceerde beoordeling en zal voor de rechtspraktijk onwerkbaar zijn. Daarom biedt de Afdeling een praktische oplossing: “in afwachting van een oplossing door de wetgever kiest de Afdeling daarom voor een uit oogpunt van rechtsbescherming ruimhartige uitleg van het verdrag, vooral ook om te verzekeren dat het uit het verdrag voortvloeiende recht op toegang tot de rechter niet een te beperkte invulling krijgt. Daarom zal in alle gevallen waarin in omgevingsrechtelijke zaken de uniforme openbare voorbereidingsprocedure is toegepast, artikel 6:13 van de Awb [waarin de mogelijkheid voor belanghebbenden om in beroep te gaan wordt beperkt tot de gevallen waarin eerder, in de voorbereidingsprocedure, zienswijzen zijn ingediend – auteur] niet worden tegengeworpen aan belanghebbenden”. Kortom, in omgevingsrechtelijke zaken waarin de uniforme openbare voorbereidingsprocedure is toegepast, kunnen ook belanghebbenden die geen zienswijzen hebben ingediend beroep instellen bij de bestuursrechter.

In de afdelingsuitspraak van 4 mei 2021 (ECLI:NL:RVS:2021:953) wordt de nieuwe situatie nog meer verruimd. Conform deze uitspraak kunnen ook niet-belanghebbenden beroep instellen bij de bestuursrechter, mits zij voorafgaand aan het beroep zienswijzen hebben ingediend tegen het ontwerpbesluit. Hiermee wordt het idee dat alleen belanghebbenden beroep kunnen instellen bij de bestuursrechter losgelaten. Volgens de Afdeling mogen de beroepsgronden zowel zien op de procedurele aspecten van de inspraakprocedure als op de materiële gronden in het geding. De Afdeling is van oordeel dat deze uitleg strookt met de achtergrond van het oordeel van het Hof op dit punt en mede de rechtspraktijk dient. Het ligt echter in de lijn der verwachting – zoals de Afdeling ook overweegt – dat de beroepsgronden van niet-belanghebbenden op grond van het in artikel 8:69a Awb neergelegde relativiteitsvereiste vaak niet tot vernietiging van het bestreden besluit leiden.

De Afdeling geeft aan dat het aan de wetgever is om met een wetswijziging te komen, maar dat zolang deze wetswijziging er niet is, het op de weg ligt van de bestuursrechter om te voorzien in een (tijdelijke) oplossing. En dat heeft de Afdeling met de hiervoor aangehaalde uitspraken gedaan.

Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u contact opnemen met één van de advocaten van onze praktijkgroep Overheid en Non-Profit, via info@paulussen.nl of 043 – 321 66 40.